Section About Galerie Lieve Hemel
 |
Olav Cleofas van Overbeek "Kom, Groot" 2003 olieverf/doek 105 x 105 cm (verkocht - sold) |
|
De onmogelijke taak om een stilleven te verklaren.
Geen genre waarbij het zo moeilijk is de link met sociaal engagement te leggen, of noem het nut voor de maatschappij. Kunt u zich voorstellen dat het mij zeer aanlokkelijk voorkomt de vraag naar de zin van het leven maar te laten wat die is, want dan kan het stilleven doen waar het voor is gemaakt: stilte uitstralen. Maar ja, het bloed kruipt waar het niet gaan kan, dat ene gen dat wil dat wij naar de waarheid zoeken valt niet uit te schakelen, dus over dat wat ons woordloos tot extase brengt zullen wij nog vele woorden moeten verspillen. Er wordt wat afgezeurd over het hedendaagse stilleven, maar hoe het werkelijk in elkaar zit krijg je niet gauw te horen. Ik moet toegeven, dat is lastig. Het ligt voor de hand dat de geschilderde voorwerpen aan een nader onderzoek worden onderworpen, en al gauw volgt dan de constatering dat de pronkzucht van de oude meesters heeft plaatsgemaakt voor een keuze van veel eenvoudiger voorwerpen, al snappen veel stillevenschilders dat zelf niet, want die blijven nogal eens hangen in een soort huisje-boompje-beestje truttigheid, hoewel anderzijds contrasterend vergelijkingsmateriaal verhelderend kan werken, dus enige mildheid is hier op zijn plaats. Des te meer omdat ook mijn woorden tot nu toe niet hebben geleid tot al te veel begrip bij mijn luisteraars. Ik pleeg doorgaans uit te leggen dat in mijn ogen in het hedendaagse stilleven de dwingende aanwezigheid van het voorwerp is getransformeerd in een dienende functie. Het echte hedendaagse stilleven ontleent zijn kracht aan een subtiel spel van licht en schaduw, dat de adem in de keel doet stokken. Het is niet eens meer vanzelfsprekend dat als het licht van links komt, de schaduw zich ter rechterzijde bevindt. Er gebeurt meer, tot over de grenzen van het logische toe. Natuurlijk zijn voorwerpen daarvoor nog onontbeerlijk, want zonder vorm, volume en reflectievermogen kan het licht zich niet ontplooien. Ook is daarmee de rol van de techniek van het schilderen en de manier van opstellen van de voorwerpen wat naar het tweede plan geschoven, zonder overigens aan belang te verliezen, want sterker dan ooit geldt nu dat dit soort practische zaken weliswaar ondergeschikt zijn, maar als ze niet kloppen is het stilleven reddeloos verloren. Mocht bij u nu de gedachte boven komen drijven dat wat ik moeizaam als de hedendaagse kwaliteit van het stilleven probeer te omschrijven, al aardig in de richting van het onstoffelijke gaat, dan sluit ik me daarbij aan. Ik denk een parallel gevonden te hebben. Het is zoiets als het kunnen omgaan met zekerheden en onzekerheden. Hedendaagse doordenkers hebben zich erbij neergelegd dat het weliswaar vreselijk spannend is te pogen om onze aanwezigheid hier op deze planeet en voorts in het universum te verklaren, om zo de zin van het leven te doorgronden, maar hoe grondiger je dat doet, hoe meer je beseft dat die horizon wel eens heel erg ver zou kunnen liggen. De kracht van dit soort denken is dat het besef van gebrek aan inzicht niet meer ongelukkig hoeft te maken. Het komt mij voor dat de troost die dit inzicht schenkt aardig in de buurt komt van de betovering van het echte hedendaagse stilleven. Ik weet het, ik heb eigenlijk nauwelijks nog wat uitgelegd, maar ik hoop dat zo toch een beetje overkomt met welke ogen ik naar de stillevens van "mijn" kunstenaars kijk. Het blijft een gevoelsmatige zaak, een kwestie van persoonlijke voorkeur, maar als die maar bij genoeg andere individuen zich op een vergelijkbare wijze voltrekt, dan wordt het toch een fragmentje van onweerstaanbare aanwezigheid en zelfs wat waarheid. Koen Nieuwendijk |