BACK BACK to Publications

Section Artists of the Gallery - Karel Sirag

(Deze catalogus is verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling van Karal Sirag van 4 maart t/m 1 april 2000, en is samengesteld en geschreven door Koen Nieuwendijk) De Jaartelling van Sirag Het is waar, op de laatste miniaturen van Karel Sirag staat het jaartal 2000, maar daar heeft de wereld die hij schildert geen weet van. Niet dat de tijd er heeft stilgestaan. Men heeft het een en ander uitgevonden, om practische redenen, al lijkt het ook alsof de bevolking van menige handeling de ware betekenis niet doorgrondt, alsof men vergeten is hoe het ooit zover is gekomen. Met enige eerbiedigheid refereer ik hier aan die raadselachtige op landingsbanen lijkende stroken grond in Zuid-Amerika, waarvan ik me dan indenk dat achtergebleven ruimtereizigers na enkele eeuwen niet meer van de hoed en de rand wisten, maar niettemin bij wijze van ritueel hun ziel en zaligheid legden in werken, die nergens meer toe zouden dienen. De wereldbevolking van Sirag lijkt veroordeeld tot een vergelijkbare situatie, met dit verschil dat wij toeschouwers wèl weet hebben van de oorsprong. Maar dan nog, willen wij ons perpsectief wel weten als een eenzaam colablikje, monument van onze consumptiecultuur, blijkt te fungeren als een gigantische waterput?
McGregor Tries Again Het verleden heeft ons ingepeperd dat alles waar wij tegen waren, wat wij verwerpelijk vonden of onmogelijk, na enige decennia van strubbelingen niemands wenkbrauwen nog de hoogte in stuwden. Dat is in het voordeel van Sirag. Als hij ons een spiegel voorhoudt met de pogingen van McGregor -zijn persoonlijke persiflage van Ikaros- (ik blijf overigens volhouden dat Sirag geen moralist is, hij vermaakt zich met de strapatsen van het mensdom, dat wel, maar dat is toch wat anders), dan ligt er onherroepelijk een keuze in het verschiet: als het vliegen lukt is gewenning binnen de kortste keren ons deel, als het niet lukt dan wentelen we ons maar al te graag in ons cynische gelijk. Maar mag ik u in alle bescheidenheid attenderen op hoe het eigenlijk hoort: pas als we beide alternatieven als menselijk perspectief kunnen verdragen, dan zijn we rijp voor het werk van Karel Sirag.
Genetische Manipulatie Elke poging om het werk van Sirag te rubriceren is een voorlopige. Maar laat u zich door deze stelling niet deprimeren, want realiseert u zich dat vrijwel elk verworven wetenschappelijk inzicht is verdrongen door een ander, kortom, wat is er waar van alles wat we nu denken te weten. Mag ik even ingrijpen, nee, Karel Sirag en ik, wij zijn geen pessimisten, sterker nog, wij lezen met graagte de wetenschappelijke katern van het NRC-Handelsblad, die tenslotte alleen maar gevuld kan worden omdat steeds weer blijkt dat het anders zit. Neem nu genetische manipulatie: het mensdom heeft geleerd om wantrouwig te zijn tegenover wat ons als heil en zegen wordt verkocht, en het staat nu al vast dat er het nodige mis zal gaan, en volledigheidshalve moet ik eraan toevoegen, dat ook het een en ander tot het gewenste resultaat zal leiden. Maar het volk in Sirag's miniaturen gaat al decennia lang gebukt onder het gigantische formaat van aardbeien, kersen, uien en appelen, zonder dat je de indruk krijgt dat men zich daar tegen verzet. Er moeten oplossingen gevonden worden voor het oogsten en het transport, hoe de verkoop en de consumptie geregeld wordt onttrekt zich aan onze waarneming, maar verbaasd is zo te zien niemand. Als er al sprake is van een les dat is dat deze: de laatste honderd jaar denken wij onophoudelijk dat wij veel weten, de honger naar meer komt voort uit een ander mechanisme, maar hoe komt het toch dat die aarbei uit zichzelf van dat gemakkelijke formaat is, dat zo vanzelfsprekend in onze mond past? Hoe komt het toch dat al die eetbare waar, lang voor genetische manipulatie werd uitgevonden, al keurig in zakjes, doosjes en mandjes paste?
Hole in One En zo neemt Sirag, al wandelend door het maatschappelijk landschap, vele merkwaardigheden van het menselijk ras op de korrel. Niemand zal het mij kwalijk nemen als ik met de nodige voorzichtigheid detecteer dat Sirag zich toch wel uitermate verbaast over de neiging van het mensdom om ballen en balletjes in de meest uiteenlopende gaten, hokken, kooien, netten, manden en kuilen te mikken, en daar groot maatschappelijk aanzien aan te verbinden. Natuurlijk, je moet iets doen om je te vermaken, en een ander zal er geen moeite mee hebben met het omgekeerde de draak te steken: je maakt die gaten, kuilen, hokken en alle andere openingen zo groot dat het een prestatie wordt de bal er niet in te deponeren: de winnaar is wie mist, er is er maar één de beste, waarin, ach...
Een Dag uit het Leven van een... Zeer aandoenlijk is de serie van miniaturen, waarvan de titel begint met Een Dag uit het Leven van... In veel miniaturen speelt de titel een belangrijke rol. Er is een onlosmakelijk verband tussen woord en beeld, hoe cruciaal dat kan zijn blijkt bij pogingen de titels te vertalen: het enige alternatief is soms een lang referaat, dat verwijst naat het Nederlandse taaleigen enerzijds, en naar lokale volksgebruiken anderzijds, maar die korte pointe is dan wel verdwenen. U bedenkt vast tegelijkertijd met mij dat dat in andere talen ook best kan, maar daar ben ik niet zo van overtuigd. Men roept nogal graag over de tolerantie van de Nederlander, wie daarmee ook moge worden bedoeld, maar ik zet liever in op zelfspot als nationaal kenmerk, dat overigens spoedig regionaal wordt, het oprukken van de Europese Unie in aanmerking genomen. Maar we mogen op die Euro zetten wat we willen, dus daar hebben we nu Sirag voor. Let u eens op, "Een Dag uit het Leven van een Vakkenvuller", die heerlijke drievoudige dubbelzinnigheid, of neem "Een Dag uit het Leven van een Witwasser". Door vervolgens die Euro's elders flink uit te geven kunnen we eindelijk onze ware aard uitdragen.
Voorzichtig Nawoord Interpreteren blijft riskant. Stel nu eens dat Karel Sirag een ernstige man is, die niets liever wil dan de wereld waarschuwen tegen al die onuitroeibare uitwassen. Maar hij is ook verstandig, daarom verpakt hij alle waarschuwingen in piepkleine miniatuurtjes, waardoor de mensen vergeten in verzet te komen. Ik schreef het al eerder, het formaat van het tafereel misleidt de mensen aangaande de ernst van het afgebeelde, maar, hoe groter het is, hoe eerder de toeschouwer terugdeinst, dus wie iets wil bereiken moet zich beperken in het formaat van zijn boodschap. Ik vraag mij in gemoede af hoever een schilder daarin moet gaan. Hoe moet ik de vraag of Sirag met een loupe schildert anders interpreteren dan een poging van de toeschouwers om op hun beurt en op hun manier het risico te bezweren dat Sirag een gevoelige snaar raakt, als een ingebouwde hoop dat het toch allemaal wel meevalt met onze bizarriteiten, zo zelfs dat je die met het blote oog niet eens ziet, en als nette medeburger-schilder ga je ze ook niet groter weergeven dan ze zijn, en dan heb je daar vervolgens natuurlijk weer een loupe bij nodig...



BACK